Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleneşelendiren bir düzen değildir. Tüze, maşer içre insanların bihakkın ne davrandıklarını değil, ne davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak için vardır. Doğruluk kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene atmak, maşeri ömürın gerçekleşmesini bulmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin zıtsına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, katiyetle çın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle maşer içre insanların ekonomi ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her devir mümkündür. “İşte tüze, insan davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir düzenek, bir bütündür.” İnsan-insan, insan-tabiat ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru için evrensel ilkelerle güvence şeşna alınmasıdır. Tüze, adamlık seviyesi için göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biriyi rey ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, maşer sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak belirten temalerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini bulmak için konulan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların kâffesidür. Elan geniş bir tanılamamıyla tüze, adalete yönelmiş maşeri yaşamma düzenidir. Tüze Lügat Manaı Tüze kelimesi Arapça “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “gerçek” kelimesinin çoğheybetli “ah’kak”tır. Türk Tat alma organı Kurumu’na gereğince tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım zorlaü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk mealında da kullanılır. Uran Manaı Tüze dönemden döneme değiştiği için hala doyurucu bir tanılamam konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok ikrar edilen tanılamamı ise: “Belli bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) bağlamlanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak tüze, kendi içre temel olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri sayfa yer kısmına Özel Tüze, eşhas ile mevki yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Tüze, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ödenek Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun başlangıçlıca ast dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik mevki aracılığıyla güvenceye alınmış ve cebri yaptırımlara mevla olmasıdır. Tüze kuralları insan davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun kadir kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla nüsha nitelikteki mecmu durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Tüze yerında yaptırım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek için kullanılır. Tüze düzenini sağlamlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları hapsetmek için kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve nakit cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, vurgun metres; mevhibe hukukunda mevhibe ve gümrüksüzçılık cezaları üzere değişkin tüze dallarında değişkin yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile dayalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek yahut siyasal temaleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan tüze, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş maşeri bir yaşamma düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşeri ömürı düzenleyip insanların pasış ve güvenlik içre bir arada yaşamalarını sağlamlamaktır. 2. Kılgı Yarar (Sosyal İhtiyaçların Huzurlanması) Hukukun kılgı amacını, maşeri gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile maşer içre canlı insanların, birbirleri ile hazırlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanoğlunun konstrüksiyonsından meydana gelen gereksinimlerinı zıtlamaya çalışır. Tüze bu fonksiyonu ile tevellüt, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni ömürın temel gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun natürel konstrüksiyonsına ve bundan ileri mevrut ihtiyaçlarına münasip yetişmek zorundadır. Tüze önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de vabestedır; hesaplı yoksulluklara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Doğruluk Tüze bu fonksiyonu ile belli başlı bir yapılanma şeşna aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir denklik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak reel kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En gücük tanılamamıyla doğruluk, “bir denklik düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yetişmek üzere iki değişkin anlamda kullanılır. Doğruluk esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet mealında zatî bir özelliği deyimler. özlük her devir haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni ayırmak yolunda baki ve değmeslekmez bir çaba gösterir. İşte bu ekonomi ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile dayalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk mealı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze yerında hukuki kadir olarak hanek konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Toplum içindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini içeren kurallar mecmuü olarak tüze, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve harcamak durumunda bulunmuş olduğuna gereğince, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü doğruluk mealı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine egemen kâin, nesnel ve salt bir kadir niteliğindeki adalettir. Tüze bir maşer düzenini içerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; icap mevcut düzeni saklamak, gerekse onu değmeslektirmeyi meşrulaştırmak için her devir adalete başlangıçvurulur. Nesnel ve yasa üstü doğruluk hukukta zıtmıza müesses tüze düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim tüze mealında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut tüze düzenlerinin namına münasip olup olmadığı açısından bir kadir ve istimara ölçüsü evet. Yeniden bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve olumsuz zıtlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon muvazene içre olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Alışılagelen olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri yaşamma uyacak, hem de bu maşeri ömürın pasış içre sürebilmesi için bir düzen görünümünü sağlamlamaya çalışacaktır.